Lễ hội Lồng Tồng

Lễ hội Lồng Tồng

Hội lồng tồng (xuống đồng) của đồng bào Tày mang ý nghĩa phồn thực, cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, gia súc sinh sôi nảy nở, tổ chức vào ngày 8 - 10 tháng Giêng hàng năm. Phần lễ, có lễ Thần Nông, lễ cầu mưa. Phần hội, có hội tung còn, diễn rối Tày Thẩm Rộc, hát lượn, chơi trò bịt mắt bắt dê, múa sư tử, đi cà kheo, kéo co, chọi gà... Lễ hội Lồng tồng ATK Định Hóa là một trong các lễ hội lớn của tỉnh luôn thu hút được đông đảo du khách thập phương trong và ngoài tỉnh trảy hội đầu xuân.

Đây là lễ hội truyền thống có từ ngàn đời của người Tày ở vùng Việt Bắc đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia năm 2017.

Do lễ hội mang tính chất cộng đồng, nên trong những ngày trước khi diễn ra các hoạt động của lễ hội, nhà nào cũng chuẩn bị các vật phẩm từ nông nghiệp để dâng lên các vị thần linh. Những khát vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc, sinh sôi nảy nở, mọi điều an lành đều được người dân gửi gắm vào mỗi mâm Tồng (mâm lễ) của mình dâng lên các vị thần.

Người Tày thường chọn bãi cỏ bằng phẳng, rộng lớn có vị trí trung tâm để tổ chức lễ hội nhằm thuận lợi cho việc đi lại, vui chơi của dân bản và các vùng lân cận.

Lễ hội Lồng tồng gồm phần lễ và phần hội, trong phần lễ, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ cúng gồm gà, thịt lợn, trứng luộc, hai cặp bánh chưng, một cặp bánh chưng Tày, mâm xôi ngũ sắc, các loại bánh dày, bánh khảo, chè lam... thể hiện sự đảm đang, khéo léo của phụ nữ Tày trong việc nội nấu nướng. Trên mỗi mâm lễ đều có chiếc bánh hình bông hoa nhiều màu sắc và hai đôi quả còn được làm bằng vải có nhiều tua rua mầu sắc sặc sỡ cùng hạt giống các loại.

Mâm lễ vật của bản được lựa chọn kĩ lưỡng, phải to hơn, nhiều hơn, trang trí đẹp hơn với các mâm lễ của các gia đình và nhất thiết phải có thủ lợn. Các mâm lễ được xếp thẳng hàng, người chủ lễ (thường là thày Tào, hoặc thày Mo), gọi là “pú mo”. "Pú mo" đứng trước mâm lễ của bản khấn tạ ơn trời đất, thần linh đã phù hộ cho dân bản, trong khi đó dân bản thắp hương, rót rượu. Sau lời khấn tạ ơn, "pú mo" tiếp tục khấn cầu mưa, một người phụ lễ đội một chậu nước đứng bên cạnh, nhiều người khác cầm tàu lá cọ đi từ nơi cúng tế về cuối bãi đất.

Khấn xong, "pú mo" vẩy nước ra xung quanh, ngụ ý là trời ban mưa, dân bản xúm lại, ai cũng muốn hứng lấy những giọt nước tượng trưng cho may mắn ấy. Vảy nước xong, “pú mơ” lại lấy hạt giống từ các mâm lễ vãi ra xung quanh, dân bản lấy hạt giống ấy trộn với hạt giống nhà mình chọn gieo cấy. Theo đó, cánh đàn ông sẽ đi những đường cày đầu tiên, còn phụ nữ thì trổ tài thi cấy. Sau các lễ thức đó, dân bản cùng nhau phá cỗ, chúc tụng nhau khoẻ mạnh, may mắn, thóc lúa đầy bồ, lợn gà đầy sân...

Phần lễ kết thúc, mở đầu phần hội là hội tung còn. Đây là hoạt động đông vui nhất, thu hút nhiều người tham gia nhất. Khi quả còn xuyên thủng hồng tâm của vòng tròn, là âm dương đã giao hoà, cuộc sống sẽ sinh sôi, mùa màng sẽ bội thu và ai ném trúng hồng tâm đầu tiên sẽ được trao giải thưởng, được coi là điềm may mắn trong cả năm, được thần linh phù hộ. Nếu ở lễ hội nào không có ai tung còn trúng vòng tròn, xuyên thủng hồng tâm thì dân bản không vui, vì theo quan niệm đó là điềm báo một năm mới không thuận lợi, đây là nét đặc sắc mà chỉ dân tộc Tày mới có. Thông qua hoạt động tung còn là dịp nam, nữ thanh niên trao gửi tâm ý với nhau, nhiều đôi trai làng, gái bản đã nên duyên vợ chồng từ những dịp tung còn trong ngày hội xuân.

Các trò chơi trong lễ hội Lồng tồng còn có rước cờ, múa sư tử, đi cà kheo, múa rối, chọi gà, đánh đu, múa võ, kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ và hát then,...Trong Lễ hội Lồng tông cổ xưa không thể thiếu hát then, hát sli, lượn. 

Lễ hội Lồng tồng của dân tộc Tày Thái Nguyên là một trong những nét văn hoá độc đáo của dân tộc Tày, góp phần làm phong phú kho tàng văn hoá các dân tộc Việt Nam.